تاریخچه قهوه در ایران و جهان آیا واقعا کاشف قهوه یک بُز بوده است؟
قهوه یکی از پرمصرف‌ترین نوشیدنی‌های روی زمین است. تقریبا می‌توان گفت نسبت به نوشیدنی‌های الکلی، صنعتی و گازدار، این نوشیدنی مصرف به مراتب بیشتری دارد. اما در مورد تاریخچه قهوه باید بگوییم که قهوه تاریخچه بسیار جالبی دارد. به تعبیری می‌توان گفت فرایند کشف این دانه بسیار جالب و خواندنی است.
پیشنهاد میکنم قبل از مطالعه این مطلب سری به مطلب نژاد های قهوه بزنید و در مورد این گیاه شگفت انگیز و نوشیدنی دوست داشتنی اطلاعات بیشتری کسب کنید.
تاریخچه قهوه
کسی نمی‌داند که قهوه دقیقا چه زمانی و توسط چه کسی کشف شد؛ چرا که داستان‌های زیادی در مورد آن گفته شده است که هر یک روایت خاص خود را دارد؛ اما در میان این داستان‌ها و روایت‌ها، کشف دانه‌های قهوه ریشه در فلات اتیوپی دارد. براساس افسانه‌ها یک دامدار به نام کالدی (Kaldi) که یک گله بز داشت نخستین کسی بود که پتانسیل‌های بالقوه این دانه‌های محبوب را کشف کرده است.
داستان از این قرار است که این دامدار روزی گله بزهای خود را به مرتع برد و پس از چرای گله متوجه شد که بزها با خوردن دانه‌های گیاهی خاص به شدت انرژی گرفته‌اند، به‌طوری‌که شب نمی‌توانند بخوابند و سر و صدا می‌کنند.
کالدی با دیدن این ماجرا نزد بزرگ صومعه می‌رود و داستان را برای او تعریف می‌کند. بزرگ صومعه نیز از این دانه‌ها یک نوشیدنی درست می‌کند و متوجه می‌شود که مدت زمان زیادی در طول شب بیدار می‌ماند و نمی‌تواند بخوابد و در عین حال انرژی زیادی هم دارد.
با گسترش استفاده از این گیاه و رسیدن خبر آن به شبه جزیره عرب، سفر قهوه در سرتاسر دنیا آغاز شد و تاریخچه قهوه شکل گرفت.
تاریخچه قهوه در ایران، شبه جزیره عرب و منطقه خاورمیانه
کشت دانه‌های قهوه و تجارت آن از شبه جزیره عرب آغاز شد و طبق شواهد موجود از قرن ۱۵ در یمن و در قرن ۱۶ نیز در ایران، مصر، سوریه و ترکیه شناخته شد.
قهوه فقط در خانه‌ها استفاده نمی‌شد، بلکه در سطح شهر و خیابان هم قهوه‌خانه هایی پدید آمد که قهوه در آن‌ها تهیه می‌شد و این قهوه‌خانه‌ها کم کم در کشورهای شرقی گسترش یافتند.
همچنین قهوه به نوشیدنی محبوب در نشست‌ها و دیدارها، هنگام گوش دادن به موسیقی‌های زنده، خواندن کتاب، تماشای فیلم و تئاتر تبدیل شد. قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها به سرعت در همه جا ظاهر شدند و دیگر فقط کافه و قهوه‌خانه معمولی نبودند بلکه محلی برای تبادل اطلاعات روز شده بودند تا ج رنگی نقل می‌کردند. قهوه در قرن ۱۷ مسیر خود را به سمت اروپا باز کرد و به سرعت در این قاره به شهرت رسید.
برخی از اروپاییان این نوشیدنی را «مایع تلخ شیطانی» نامیده بودند. همچنین روحانیون شهر ونیز ایتالیا در سال ۱۶۱۵ قهوه را ممنوع اعلام کردند و کسانی که از قهوه می‌نوشیدند، مجازات می‌شدند.
ایی که از آن‌ها با نام «مدارس عاقلان» یاد می‌شد.
قاره اروپا
در ادامه تاریخچه قهوه به اروپا می‌رسیم. اروپایی‌هایی که به شرق و خاورمیانه امروزی سفر می‌کردند در بازگشت به کشور خود داستان‌هایی از مایع مرموز سیاه رنگی نقل می‌کردند. قهوه در قرن ۱۷ مسیر خود را به سمت اروپا باز کرد و به سرعت در این قاره به شهرت رسید.
برخی از اروپاییان این نوشیدنی را «مایع تلخ شیطانی» نامیده بودند. همچنین روحانیون شهر ونیز ایتالیا در سال ۱۶۱۵ قهوه را ممنوع اعلام کردند و کسانی که از
قهوه می‌نوشیدند، مجازات می‌شدند.
قهوه به چنان شهرتی در اروپا دست یافت که پاپ کلمنت هشتم (رهبر مسیحیان در قرن ۱۶) پیش از تصمیم‌گیری‌های مهم یک فنجان قهوه می‌خورد و سپس تصمیم خود را آشکار می‌ساخت، این نوشیدنی تا حدی او را خوشحال کرده بود که ممنوعیت آن را در خلال زمان پاپ بودنش برداشت.
بازخورد اروپاییان درباره قهوه بسیار خوب بود. مردم در قهوه‌خانه‌ها و کافه‌ها به بحث‌های اجتماعی و فکری می‌پرداختند به‌طوری‌که قهوه‌خانه‌ها در کشورهایی همچون انگلستان، اتریش، فرانسه، هلند و آلمان به «اتاق فکر» تبدیل شده بودند.
قهوه به‌مرور جای نوشیدنی‌های صبحگاهی را گرفت. مردم اروپا که در آن زمان از نوشیدنی‌های سرد برای صبحانه استفاده می‌کردند کم کم به قهوه روی آوردند و آن را در وعده اصلی غذایی خود جای دادند.
در محبوبیت این نوشیدنی می‌توان این جمله از توماس جفرسون- سومین رییس جمهور آمریکا- را نقل کرد: «قهوه نوشیدنی محبوب دنیای متمدن است.»
قاره آمریکا
قهوه در قاره آمریکا از برزیل آغاز شده است. قاره آمریکا قهوه برزیلی معروف خود را مدیون شخصی به نام فرانسیسکو دوملو پالتا (Fransisco de Mello Palheta) است که توسط امپراتور به فرانسه فرستاده شد تا بذر گیاه قهوه را به این قاره بیاورد. امپراتور در آن زمان از اروپا دیدن کرده بود و نوشیدنی قهوه را از آنجا شناخته بود.
فرانسویان تمایلی به دادن بذر به آمریکایی‌ها نداشتند اما از آنجایی که فرانسیسکو چهره خوب و زیبایی داشت، همسر پادشاه فرانسه دسته گل بسیار بزرگی برای او فرستاد. در میان این دسته گل به اندازه کافی دانه‌های قهوه گذاشته شده بود تا بتواند یک صنعت میلیارد دلاری را در برزیل راه‌اندازی کند.
مسافران، ماموران و افراد مختلف در سفرهای خود به قاره‌های دیگر دانه‌های قهوه و بذر گیاه قهوه را حمل می‌کردند و قهوه در نهایت به گیاهی جهانی و یک نوشیدنی محبوب تبدیل شد. کشت قهوه در بعضی از نقاط دنیا موفقیت‌آمیز بود و صنعتی بزرگ به راه می‌انداخت و در بعضی مناطق عمری چندانی نداشت.
باورش دشوار است اما ملت‌هایی بر پایه کشت و تجارت قهوه رشد و توسعه یافته‌اند و کشورهای فقیر و ناتوانی با تجارت قهوه به کشورهایی مدرن و پیشرفته تبدیل شدند. در اواخر قرن ۱۸ قهوه به یکی از پرسودترین کالاهای تجاری در دنیا تبدیل شد.
